Ik vroeg oud-leerling Tim Raats of hij als mediahoogleraar en als deskundige op het vlak van de VRT een tekst voor de Maerlantkrant  over de huidige crisis bij de publieke omroep wou schrijven, wat hij   deed. Zijn e-mail besluit hij met: “Groetjes aan Blankenberge in elk geval, we denken er nog heel vaak aan terug… “

Crisis bij de VRT? En dat terwijl de echte storm nog moet komen…

Geen dag gaat tegenwoordig voorbij zonder polemiek over de VRT. Een beknopt overzicht van de feiten. De eerste onheilsberichten kwamen er na de vorming van de Vlaamse Regering. Uit het regeerakkoord van Minister-President Jambon leken bepalingen over de toekomst van de VRT volgens critici wel heel sterk gedreven door de belangen van de private spelers (door onder meer DPG, moederbedrijf van VTM en kranten als Het Laatste Nieuws). Die erkennen wel het belang van een publieke omroep, maar verwachten terughoudendheid van de VRT op die domeinen waar zij ook actief zijn. Lees: de reclamemarkt, media-innovatie, jongeren en geschreven stukken op de online nieuwssite. Toen daarop ook de begrotingscijfers bekend raakten, sprak VRT van een bijkomende besparing die oploopt tot 40 miljoen euro. Die komen er bovenop een besparingstraject dat al veel langer ingezet is. De discussie stond meteen op scherp, politiek en VRT lijnrecht tegenover elkaar. Toenmalig CEO Paul Lembrechts kondigde aan niet de doodgraver van de VRT te willen worden, de VRT-werknemers stapten intussen samen met de cultuursector richting Martelarenplein uit protest.

Op het eind van het jaar raakte bovendien bekend dat de CEO van de VRT een vergaand conflict had met zijn Directeur Media en Productie Peter Claes. Spanningen die al langer bestonden leidden tot de (tijdelijke) schorsing van die laatste. En wat daarop volgde uit het huis dat bekend staat om zijn kwaliteitsfictie, begon steeds meer op een soap te lijken. Eén met politieke vervlechting bovendien. Lembrechts vroeg het ontslag van Claes; de Raad van Bestuur van de VRT (het orgaan dat toeziet op de opdracht, financiering en werking van de omroep) keurde het ontslag niet goed; het Directiecollege (het orgaan dat belast is met het management van de VRT) schreef daarop een open brief waar ze zich achter de CEO schaarden; en de Raad van Bestuur stelde een ‘verzoener’ op. Tot dan plots het bericht kwam dat de CEO aan de kant geschoven was door de Minister van Media Benjamin Dalle. Het is die laatste die de CEO kan benoemen en ontslaan. De regering hield het op de noodzaak aan een beëindiging van de impasse aan de VRT-top, zeker nu de VRT voor een aantal concrete uitdagingen komt te staan. Kritiek vanuit de publieke opinie volgden, oppositiepartijen en VRT-vakbonden zagen er een politieke move in van de regering om Lembrechts aan de kant te schuiven. Gaandeweg raakt ook bekend dat Luc Vandenbrande, voorzitter van de Raad van Bestuur (CD&V) een cruciale rol heeft gespeeld in het hele verhaal, en kort na de verlenging van zijn mandaat het ontslag bepleitte bij de Minister van Media. Intussen raakte in de pers ook details bekend over de reden waarom de CEO Claes wilde ontslaan en raakt VRT steeds meer verzeild in discussies waarbij roddel, persoonlijke vetes en emotie de bovenhand krijgen, ten koste van het imago van de VRT.  En dat nu de onderhandelingen over een nieuwe beheersovereenkomst – eigenlijk het contract tussen de overheid en de VRT – pas van start is gegaan. Er wordt binnenkort een nieuwe CEO aangesteld en die zal met de overheid moeten onderhandelen. Vrees bestaat nu dat dit vooral een figuur zal zijn die zich niet fel zal kanten tegen de besparingsplannen en beperkingen die men de VRT wil opleggen in de beheersovereenkomst.

En terwijl de polemiek over VRT verder gaat, worden de uitdagingen voor de publieke omroep steeds groter: een gepolariseerde, ‘verruwde’ samenleving, een publiek dat steeds meer zijn gading vindt op platformen als Netflix en binnenkort Disney +, een dalend vertrouwen in nieuws, bedreigingen van journalistiek door fake news en een gigantische uitdaging om de VRT zo inclusief mogelijk te maken. Als de storm is gaan liggen is het met andere woorden tijd de echte discussie over de rol van de publieke omroep aan te gaan. Die zal onder meer plaatsvinden in parlementaire hoorzittingen met mediaspelers, middenveldorganisaties en academici (ook ondergetekende). Al die hoorzittingen zijn overigens gewoon op Youtube mee te volgen. Een andere bijdrage in het proces is het advies van de Sectorraad Media, een orgaan dat de belangrijkste mediaspelers overkoepelt. Dat advies is gebaseerd op een studie die wij vanuit VUB samen met UGent uitvoerden en waarbij we de standpunten van 146 ‘stakeholders’ van de VRT verzamelden. Wat de uitkomst ook moge zijn, het zijn boeiende tijden voor alle studenten/scholieren geïnteresseerd in de toekomst van media, en drukke tijden voor communicatiewetenschappers om deze ontwikkelingen op de voet te volgen!

De recente studie die ik vanuit imec-SMIT-VUB coördineerde vind je hier: https://cjsm.be/sarc/downloads/2020/Stakeholderbevraging_ter_voorbereiding_van_de_nieuwe_beheersovereenkomst_van_de_VRT_met_de_Vlaamse_Regering_(2021-2025).pdf

enkelen uit 6MT jan. 2003 recht: Jens Buysse, Lindsay Jeffries, Melanie Vandenberghe, Lindsey Dewaele, Tim Poelman – gehurkt: Joyce Desmaele, Tim Raats, Kenneth Maus